تركى سنقر٬ لهجه ويژه اى از تركى آذربايجانى است

تركى سنقر٬ لهجه ويژه اى از تركى آذربايجانى است- گرهارد دوئرفر

دو نوشته در باره پروفسور گرهارد دوئرفر:
معرفى تركولوق برجسته جهانى پرفسور گرهارد دورفر
گئرهارد دوئرفر و چند اثر وى در زمينه تركى خلجى٫ خراسانى و سنقرى

پرفسور گرهارد دئرفر٬ تركىشناس و برجسته ترين زبانشناس جهانى در تركى سنقرى در باره لهجه سنقرى زبان تركى چنين مىگويد:
ايراندا بير ديل بيليم آراشديرما گزىسى اوزه رينه راپور- گئرهارد دوئرفئر

سون اولاراق ١١-١٠ اكيم تاريخلرينده "سونقور" (كيرمانشاه´ين ٦٠ كيلومتر قوزئى دوغوسوندا) و ايكى قونشو كؤى "قلعه فرهادخان" و "قورووه" اينجه له ندى. بوراداكى توركلر گئنيش بير وادى چوخورلوغونون قوزئيينده٬ اؤته كى توركلردن اوزاقدا٬ اونلاردان آيرى كوردلر و فارسلارلا چئويريلى اولاراق ياشاماقدادير. بونلار كندى ديللرينى آذربايجان توركلرينين ديللرينده آچيقجا آييرت ائتمكده ديرلر. يينه ده بونلارين ديلى اساسدا آذربايجان توركجه سى اولوب٬ آذربايجان توركجه سينين ان گونئيينده كى قاراقوللارى اولاراق گؤسته ريلمه ليدير.

"سونقور" قوروبوندا ("گلوگاه"دا اولدوغو كيمى ) "يئكه"٬ "آروات" بيچيملرينى بولماقداييق. شو دا وار كى سونقور توركجه سى كنديسينى اؤته كى آذرى لهجه لريندن آچيقجا آييران و باشلى باشينا بير لهجه قوروبو اولما نيته لييى وئره ن كيمى اؤزه لليلكلر گليشديرميشدير. اؤرنه يين بورادا ü<---ö (سونقوردا٬ فرهادخاندا u٬ قروهده uə)٬ o<---ü (قاپالى و بير آز دوزله شميش)٬ ü: u<---(آچيق) سس دييشيملرينى بولماقداييق. "ائو" اوچون قوللانيلان "ايو" ده ايلگى چكيجىدير. ....

ترجمه فارسى (از مهران بهارى): گزارشى از يك سفر تحقيقاتى زبانشناسى در ايران- گرهارد دوئرفر

و در آخر٬ در تاريخ ١١-١٠ اكتبر٬ سنقر در ٦٠ كيلومترى شمال شرقى كرمانشاه و دو روستاى مجاور قلعه فرهادخان و قروه بررسى شدּ توده ترك در اينجا در شمال فرورفتگى وادى بزرگى٬ بدور و جدا از ديگر تركان٬ محصور در ميان كردان و فارسها زندگى مىكنندּ اينها بين زبان خود و تركى آذربايجانى آشكارا فرق قائلندּ اما علىرغم اين٬ زبان اين گروه در اساس همان تركى آذربايجانى است و مىبايد به عنوان پيشقراول تركى آذربايجانى در جنوبىترين ناحيه پذيرفته شودּ

در گروه لهجه هاى سنقرى٬ مانند لهجه گلوگاه (در استان مازندرانּ مּ بּ)٬ كلمات "يئكه" و "آروات" را مىيابيمּ اما اين نكته هم وجود دارد كه تركى سنقرى برخى خصوصيتهاى ويژه اى كه آنرا از ديگر لهجه هاى تركى آذربايجانى جدا مىسازد و به وى خاصيت يك گروه لهجه اى مستقل را بخش مىكند بدست آورده استּ مثلا در اين لهجه به تغييرات صدائى اؤ به اۆ (در فرهادخان به اۇ ٬ در قروه اوه)٬ اۆ به اوْ (بسته و صاف شده)٬ اۆ به اۇ (باز)٬ برخورد مىكنيمּ كلمه "ايو" كه براى "ائو" خانه بكار مىرود هم جالب توجه استּּּּּ